δι' ελέου και φόβου περαίνουσα

Προηγήθηκε αυτό.

Ο χορός του Τερζόπουλου στους Πέρσες, ακολουθούσε μια αυστηρή γεωμετρία στην ανάπτυξη παρακολουθώντας το γεωμετρημένο δάπεδο. Γεωμετρημένα ήταν και τα αισθήματα. Ο εναγκαλισμός Τούρκων και Ελλήνων ηθοποιών ας πούμε, παρόλο τον συγκινητικό συμβολισμό του (όλοι είμαστε ενεργούμενα μιας αδυσώπητης μοίρας πολέμων) δεν απελευθέρωνε τη συγκίνηση, εξαιτίας του έντονου φορμαλισμού που είχε επιλεγεί ως εκφραστικό μέσο και ταυτότητα της παράστασης. Υποθέτω ότι ο σκηνοθέτης συνειδητά φυλάχτηκε από τους ψυχολογισμούς και τους ρηχούς συναισθηματισμούς. Έριξε το βάρος του σε μια χορογράφηση της πορείας του δράματος όπου τα παλλόμενα σώματα ενσάρκωναν, σωματοποιούσαν το πάθος. Τουλάχιστον αυτό μας δήλωνε η εικόνα. Την ψυχική της εντύπωση θα τη συζητήσουμε μετά.

Το ελληνικό κοινό, όλοι εμείς δηλαδή, έχει επιδείξει τα τελευταία χρόνια μια απίστευτη γενναιοδωρία απέναντι σε πειραματικές προσεγγίσεις κάθε είδους. Μοιάζει σαν ο εγγενής συντηρητισμός μας να αντισταθμίζεται από την αμέριστη συμπαράστασή μας σε οτιδήποτε «αυθαδιάζει» προς ένα παρελθόν, το οποίο μας ταλαιπωρεί εξαπανέκαθεν με τη δεδομένη, αδιαπραγμάτευτη αξία του. Προτού συναισθανθούμε τη θέση μας στον κόσμο ή αποκτήσουμε προσωπική γεύση της ζωής, στήνεται μπροστά μας, εν είδει καταναγκαστικού «πιστεύω», το πάνθεον των ηρώων, το σύνολο των ιερών και οσίων του έθνους προς τα οποία οφείλουμε πάσα τιμή και προσκύνηση. Πολίτες μιας χώρας που η ακμή της βρίσκεται 2500 χρόνια πίσω, κάθε πρόοδος στο παρόν, αναγόμενη στο ένδοξο παρελθόν σχετικοποιείται (αν δεν καταποντίζεται ολοσχερώς). Εφόσον όλα έχουν ειπωθεί σε δεδομένη ιστορική περίοδο δεν μας μένει τίποτε άλλο παρά να πλένουμε ταπεινά τα πόδια αυτής της εξαίσιας παράδοσης που μας δόξασε. Με την αισιόδοξη αυτή προοπτική το ελληνόπουλο μαθαίνει ότι το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να μείνει μέσα στα όρια του Κήπου, ανασκάπτοντας διαρκώς τη γη των παππούδων του. Καμιά ανάγκη για ταξίδι. Καμιά ανάγκη να κάνει δική του περιουσία. Τύχη αγαθή το έφερε να γεννηθεί πάμπλουτο.

(Ε, φταις εσύ μετά να αρχίσεις να γκρεμίζεις με τη βαριοπούλα ό,τι ορίστηκε άνωθεν ως τοτέμ και ταμπού του πολιτισμού σου;)

Μπορεί γι’ αυτό να φαντάζει συναρπαστική η εικόνα του Οιδίποδα στο αναπηρικό καροτσάκι (Σουζούκι) ή η Ηλέκτρα με τα δεμένα της πόδια (Μαρμαρινός). Ίσως δεν μας αρκεί το δράμα των των ηρώων καθαυτό, χρειάζεται να αποδώσουμε (συμβολικά) ολίγα μαρτύρια επιπλέον στο σύνολο της παράδοσης που μας ταλαιπώρησε. Άγρια χαρά καταλαμβάνει τους σαρανταφεύγα (παιδιά του καταναγκασμού που λέγαμε) απέναντι σε κάθε αποκαθήλωση ή ανατροπή των παραδεδεγμένων, η οποία και χειροκροτείται ανεπιφύλακτα· οι νεότεροι κοιτάνε πάντα λιγάκι αμήχανα. (βρίσκονται και τόσες ώρες μακριά από τα πληκτρολόγια).

Όμως. Αυτή η εξ αντανακλάσεως στήριξη της πρωτοπορίας δεν πρέπει να εκλαμβάνεται από τους δημιουργούς της ως δεδομένη και διαρκής. Ενδέχεται, δηλαδή, το κοινό με τα παρατεταμένα χειροκροτήματά του να μην αποθεώνει ακριβώς τη δική τους τέχνη (εντάξει, μερικές φορές το κάνει κι αυτό) όσο να λύνει προσωπικά του ζητήματα χειραφέτησης. Μπορεί να σφυρίζουμε έξαλλοι από ενθουσιασμό όταν ο ήχος των Clash απλώνεται στους ιερούς λόφους ή όταν ο Άμλετ ενδιατρίβει στην ηλεκτρική κιθάρα, αλλά κάτι μέσα μας λέει ότι δεν ολοκληρώνεται εδώ η αποστολή της τέχνης, ούτε μπορεί αυτή η (συμβολική) πατροκτονία να είναι αρκετή· ίσως να είναι απαραίτητη για να πυροδοτηθεί μια αναζήτηση ζωής αλλά χρειάζονται και τα επόμενα βήματα ώστε να μεταστοιχειωθεί αυτή η ενέργεια σε τέχνη σπουδαία (δηλ. τέχνη ικανή να ανατροφοδοτήσει δημιουργικά αυτή την προσωπική αναζήτηση).

Όσο οι αγαπημένοι μας εικονοκλάστες εμμένουν στο ίδιο μονόχορδο άκουσμα και δεν προχωρούν σε νέα σύνθεση, το κοινό εμφανίζεται σε ένα πρώτο επίπεδο κολακευμένο(ή καλύτερα "καθηλωμένο" στην οικεία του θέση) αλλά σε ένα δεύτερο, βαθύτερο επίπεδο έχει ήδη πάρει τις αποστάσεις του.

(Συνεχίζεται)