Τα οπωροφόρα της γλώσσας

Πολλές φραγκοσυκιές έχει στις ακτές του Σαρωνικού. Είναι το πιο άγριο, νόστιμο και ελεύθερο φρούτο. Αποκλείεται ποτέ κανείς να σου κάνει την παρατήρηση γιατί κόβεις φραγκόσυκα. Ξεκινάω πρωί πρωί με παγουρίνο στην ζώνη μου και ένα κοφίνι στο δεξί μου χέρι. Στο αριστερό κρατάω ένα καλάμι όπου έχω προσαρμόσει ένα ανοιχτό από πάνω κουτί γάλα εβαπορέ. Το χώνω στο φραγκόσυκο, στριφογυρίζω λίγο και το κατεβάζω. Με έσωσε γιατί έπιανα τα φραγκόσυκα με πολλές νάιλον σακούλες, την μια μέσα στην άλλη, αλλά πάλι τα αγκάθια τις διαπερνούσαν και μου τρυπούσαν το χέρι.

*

Τρόμαξα γιατί τους είδα να έρχονται με απειλητικές διαθέσεις. Εκείνη την ώρα βλέπω μια μεγάλη ταμπέλα που έγραφε

Αποπυρηνικοποιημένη ζώνη,
Δήμος Μπραχαμίου.

-Κύριοι, τους φώναξα. Σεβαστείτε το μέρος που είναι ιερό. Όχι βία.
Αλλά άρχιζαν να μου δίνουν καρπαζιές. Τότε αναγκάστηκα να μετέλθω το πιο οδυνηρό αλλά αναγκαίο μέσο προκειμένου να γλιτώσω.
Τους απείλησα με το καθρεφτάκι που έχω πάντα μαζί μου.
Έχω παρατηρήσει ότι μόλις δουν οι άνθρωποι στις πόλεις το σώμα τους σε βιτρίνα μαγαζιού αποστρέφουν αμέσως το βλέμμα και δεν είναι μόνο που οι πιο πολλοί είναι χοντροί…
Εν γένει φοβούνται το καθρέφτισμα.
-Κύριοι, σας προειδοποιώ. Έχω καθρεφτάκι και θα σας καθρεφτίσω.
Αμέσως απομακρύνθηκαν και μερικοί βίδωναν με το χέρι τους νοητές λάμπες πλάι στ’ αυτί τους.

*

Τις προάλλες, το φετινό καλοκαίρι, είχα ανεβεί σε μια ψηλή μουριά στην Καλλιθέα, τέρμα Θησέως.
Έτρωγα και βλέπω ένα αντρόγυνο να περνάει από κάτω. Η γυναίκα πατούσε στις μύτες ψάχνοντας κενό χώρο στα σπασμένα μούρα.
-Αμάν αυτά τα δέντρα, είπε. Τι κάνει ο δήμαρχος;
Ο άντρας της συμφώνησε μαζί της.
Τι μου ρθε και μένα.

Άσπρες μούρες, μαύρες μούρες
Είστε δυο παλογαϊδούρες

απάγγειλα δυνατά.
Ο άντρας κοντοστάθηκε, με εντόπισε και μου λέει,
-θες τίποτα φίλε;
-Γαϊδούρεεεεες -, άρχισα τάχα να τραγουδάω αμέριμνα
-Αν σου κοτάει κατέβα κάτω ρε, φωνάζει άγριος.
-Αν σου κοτάει, ανέβα εσύ πάνω ρε, του λέω κι εγώ.
Δεν πτοήθηκε και έψαχνε τρόπο να βρει ν’ ανέβει. Ως έκλαμψη μου ’ρθε κάτι που χα διαβάσει σ’ ένα ιατροδικαστικό εγχειρίδιο, πως τα πιο άγρια εγκλήματα γίνονται για ασήμαντη αφορμή.
Χώνω άτσαλα στο στόμα μου δυο, τρεις θρεμμένες μούρες, πηδάω χάμω με ευλυγισία αίλουρου και του λέω καταπρόσωπο,
-μήπως βάφτηκα κύριος;
Με κοίταξε καλά καλά και φεύγοντας κουνούσε το κεφάλι του.

Από τα Οπωροφόρα της Αθήνας, του Σωτήρη Δημητρίου, εκδ. Πατάκη

*

Τέτοια λεπτότατη παρατήρηση των ανθρωπίνων, αποτέλεσμα βαθιάς αλληλεγγύης και αγάπης για ό,τι κινείται στο περιθώριο της ζωής, δεν έχω βρει σε άλλον συγγραφέα. Η ελλειπτική αφήγησή του στήνει εικόνες μεγάλης πυκνότητας και έντασης, μεταφέροντας συγκλονιστικά τον τραυματισμό που προξενεί η ζωή σε ανθρώπους αδύναμους ή αποσυνάγωγους. Δεν πέφτει ποτέ στην παγίδα του εξωτισμού, δεν μιλά γι’ αυτά από θέση ισχύος. Καταφέρνει να χαμηλώσει το βλέμμα του, κυλιέται μαζί με τους ήρωές του, τον κατουράνε οι σκύλοι. Μαζί όμως με τους ανθρώπους αγαπάει και τις λέξεις τις οποίες δουλεύει με τέτοια εμμονή και υπομονή, ώστε όταν τελικά πάρουν τη θέση τους δεν τις κουνάει τίποτα. Η διαρκής αφαίρεση και το ένστικτό του τον οδηγούν σε υποδειγματικούς διαλόγους, εξαιρετικά αληθοφανείς ενώ είναι απολύτως κατασκευασμένοι. (αποτελούν, νομίζω, απάντηση στον εύλογο προβληματισμό του Tomas). Δεν θυμάμαι να έχω κλάψει ποτέ με βιβλίο (εξαιρείται ο Όλιβερ Τουίστ των παιδικών μου χρόνων), πλην του διηγήματος «Ως κόρην οφθαλμού» από τη «Φλέβα του λαιμού», όπου ξαφνικά έγινε ένα κρακ! και παραδόθηκα στο κλάμα ελεύθερα και λυτρωτικά· από κάτω είχα συνείδηση ότι δεν ήταν ακριβώς η ζωή αλλά η Τέχνη που είχε πιάσει κέντρο και με ξετίναζε.
Είναι σπουδαίος.

*

Κλείνω με ένα σύντομο επεισόδιο πολύ λεπτών αποχρώσεων, ειδωμένο από την πλευρά του αφηγητή-συγγραφέα που κυνηγάει λέξεις:

Το στιχάκι αυτουνού που διαλαλεί τα ζαρζαβατικά εγώ το άκουσα σε μια λαϊκή και το έβαλα στο στόμα του ήρωά μου. Αλλά δεν θυμόμουν καλά, σέλινο έλεγε, σπανάκι έλεγε με ρύζι, πράσο με ρύζι.
Έτσι πήγα μια Παρασκευή στον ίδιο και του λέω,
-ποιο μυρίζει ωραία με ρύζι, το σέλινο, το σπανάκι ή το πράσο;
Αυτός με κοίταξε με τρομερή έκπληξη. Το είχε ξεχάσει τελείως, ήταν ολοφάνερο.
Τότε επιχείρησα να του προκαλέσω έναν αιφνιδιασμό μνήμης και άρχισα να του φωνάζω καταπρόσωπο αλλά όμως χαμογελαστά,
-σπανάκι με ρύζι, τι ωραία που-; Πού; που; που; Τον ρώταγα επανειλημμένα.
Τι θες ρε φίλε, μου λέει. Σπανάκι; και κοιτούσε με τρόπο τον πλαϊνό παραγωγό.
-Δεν θυμάσαι ρε φίλε; του λέω.
-Τι να θυμάμαι ρε φίλε; μου λέει. Άντε γιατί έχουμε και δουλειά.
Μόλις απομακρύνθηκα λίγο τον άκουσα να φωνάζει πολύ δυνατά για να προφτάσει τα αυτιά μου,

σέλινο με ρύζι,
τι ωραία που μυρίζει.

*

Δεν έχουμε άλλον του ύψους του, στο διήγημα.
-----
Φωτογρ. Γιώργος Αγγελάκος από εδώ